Veel vezels eten misschien toch niet zo’n goed idee…

Van alle kanten wordt ons al tientallen jaren gezegd dat vezels gezond zijn. Het zou helpen tegen verstoppingen en bij diarree, helpen bij diabetes, goed zijn tegen hart- en vaatziekten en helpen om darmkanker te voorkomen.

Maar… in de praktijk kom ik veel dingen tegen die tegen de “wijsheid” van veel vezels eten ingaan:

  • In de praktijk hebben veel mensen met maag- en darmklachten juist last van vezels. Niet per se van FODMAP’s, maar van vezelrijke voeding.
  • Een groep mensen blijft maar verstopt. Hoeveel vezels (en water en beweging) je er ook in stopt, het helpt niet!
  • Hetzelfde geldt voor diarree waar vezels goed tegen zouden zijn. Mensen kunnen in de praktijk juist meer diarree en buikpijn krijgen van vezels.
  • Verschillende mensen hebben me verteld dat ze darmproblemen ontwikkelden in een periode dat ze veel meer rauwkost (en andere vezelrijke voeding) zijn gaan eten. Dat deden ze om gezonder te gaan leven. Maar het heeft hen meer klachten opgeleverd. Tegenvaller!
  • Mensen die alleen nog maar vlees eten, hebben een fantastische soepele stoelgang en uitstekende darmflora. “Dat kan niet waar zijn”, hoor ik je denken. Toch is het zo. Er verschijnen steeds meer van deze verhalen (meestal in het Engels) met testuitslagen in blogs, vlogs en podcasts.
  • Hier en daar adviseren een aantal MDL-artsen hun patiënten om vezel-arm te eten en wonder boven wonder worden hun klachten minder of lossen ze helemaal op.

Hoe kan dat? Wat klopt er niet? Waar ging het mis? Hebben we ergens iets gemist? Een stukje vezelgeschiedenis…

Vezels tegen masturbatie en seksuele opwinding

Sylvester Graham (1794-1851) was een man die opwinding en dan vooral seksuele opwinding zag als iets slechts. Dat moest onderdrukt worden door een vegetarisch eetpatroon en nog wat preventieve maatregelen, zoals slapen op harde bedden.

Hij was de man achter het idee dat je van masturberen blind zou worden en vroegtijdig zou sterven. En veel volkorenbrood en volkoren crackers (Graham crackers in de VS) moesten dat voorkomen. Vlees zou juist lusten opwekken. Wat hormonaal ook klopt, want vlees en vetten (steak and eggs) zorgen voor een goede hormonale huishouding, oftewel een (voldoende) hoog testosteron.

Profetes met visioenen

Dan was er Ellen G. White (1827-1915), de grondlegster van de kerk van de zevendedags-adventisten. Zij ontving visioenen, waardoor hun geloofsregels weer afwijken van andere christelijke stromingen. Ook Ellen G. White geloofde dat vlees, melk en boter zorgen voor onzedige gedachten in mannen en hun algehele slechtheid. (Sinds wanneer zijn mannen per definitie slecht?) Daarom was ook zij een voorstander van een plantaardig eetpatroon.

Kellogg als leerling van de profetes

John Harvey Kellogg (1852-1943) – ja, die van Kellogg’s cornflakes – was als jongen van 12 betrokken bij het drukken van Ellen G. White haar eerste boek. Daaruit leerde hij de gevaren van masturbatie en de connectie met vlees. Plus de reinigende werking van vezels als het gaat om onderdrukken van lust en onzedige gedachten.

Afrikaanse vezels tegen Westerse ziekten

Denis Burkitt (1911-1993) leverde ook een belangrijke bijdrage aan het idee dat vezels gezond zouden zijn. Hij was een chirurg, zonder religieuze bijbedoelingen, voor zover we weten. Hij woonde en werkte jarenlang in Afrika. Zijn verklaring voor het minder voorkomen van Westerse ziekten (hart- en vaatziekten, diabetes, etc.) in Afrika was de hoeveelheid vezels die ze daar aten. En ook darmkanker zou het gevolg zijn van te weinig vezels.

Het was een idee op basis van observatie. Dat is een belangrijke stap in wetenschappelijk onderzoek. Daarna moet je het idee gaan onderzoeken en toetsen. En dat is nog steeds niet voldoende gedaan.

Denis Burkitt had overigens later een alternatieve theorie voor het gebrek aan darmproblemen. Het hurkend poepen door de Afrikanen, waardoor ontlasting zonder druk het lichaam kan verlaten, voorkwam darmkwalen. Hurkend poepen is inderdaad natuurlijker. Als we op een toilet zitten moet de ontlasting een extra bocht maken. Ga je hurken, dan staat je darmkanaal gewoon open, klaar om te ontlasten. Hurktoiletten waren zo gek nog niet!

Ja maar, al het wetenschappelijk bewijs dan? Dat is er niet!

En als er wel iets is, is het flinterdun en te weinig om definitieve conclusies uit te trekken. We zullen dan eerst allerlei andere factoren uit moeten sluiten om te kunnen zeggen dat het 100% (iets minder mag ook) aan gebrek aan vezels of juist aan het wèl eten van veel vezels ligt.

Diabetes type 2 (suikerziekte)

Het idee bij vezels in je eten bij diabetes type 2 is dat de vezels ervoor zorgen dat je bloedsuiker een ietsiepietsie minder snel omhoog gaat bij een maaltijd. Maar eigenlijk is dat een lachertje. Er zijn veel effectievere manieren om ervoor te zorgen dat je bloedsuiker en insuline laag blijven. En dat is geen suiker en heel weinig koolhydraten, voornamelijk uit groenten, eten.

Als je eenmaal diabetes type 2 hebt, ga je jezelf niet meer redden met wat extra vezels. Als je wilt voorkomen dat op termijn je nieren het niet meer doen, je benen geamputeerd worden of dat je blind wordt, dan is kun je het beste een laag koolhydraten/keto-eetpatroon adopteren. Daarmee heb je grote kans om stap voor stap van je medicatie af te komen en op termijn de ernstige complicaties van diabetes te voorkomen.

Hart- en vaatziekten

Er is een verband tussen het eten van meer vezels en minder hart- en vaatziekten. Maar verband zegt niks, maar dan ook helemaal niks over de oorzaak.

Voorbeeld: Er is een verband tussen ijsverkoop en dood door verdrinking. Hoe meer ijs er verkocht wordt, hoe meer verdrinkingen er zijn. Dus dood door verdrinking wordt veroorzaakt door het eten magnums, raketjes en sorbets. Advies: eet geen ijs meer om verdrinking te voorkomen.

Grappig hè? Of is het gewoon dom om op die manier te denken? Helaas is dit wat vaak er gebeurt bij “wetenschappelijk bewijs” en het daaruit volgende voedingsadvies.

Maar blijkbaar is er wel een verband tussen het eten van meer vezels en minder kans op hart- en vaatziekten. Hoe zou dat dan kunnen komen? Misschien omdat mensen die meer vezels eten, bewuster met hun gezondheid omgaan? De kans is groot dat deze mensen gezonder eten (minder junk), minder overgewicht hebben, meer bewegen, niet roken, niet overmatig drinken, etc. Allemaal factoren die de kans op hart- en vaatziekten verkleinen.

En als je dan kijkt naar de enigszins voorspellende testwaarden voor kans op hart- en vaatziekten bij mensen die alleen maar vlees en andere dierlijke voeding eten, dan doen zij het fantastisch zonder vezels: goed cholesterol, lage triglyceriden, laag bloedsuiker- en insuline, prima bloeddruk, lage ontstekingswaarden, etc. Het ligt dus niet aan de vezels…want die eten ze niet.

Darmkanker

Wat zijn de risicofactoren voor darmkanker? Overgewicht, vooral buikvet, gebrek aan beweging, roken, veel alcohol en volgens velen: rood vlees. Ook hier weer, mensen die meer vezels eten, leven vaak gezonder. Ook hier weer is er geen oorzaak en gevolg vastgesteld, alleen een verband.

Recent (2019) is het idee dat rood vlees kanker, hart- en vaatziekten of diabetes veroorzaakt onderuit gehaald door Bradley Johnston en zijn team:

“Among 12 randomised control trials enrolling about 54,000 individuals, we did not find a statistically significant or an important association in the risk of heart disease, cancer, or diabetes for those that consumed less red and processed meat.”

Iets wat logisch is binnen evolutionair denken en bijvoorbeeld de onderzoeken van Weston Price. Hij vond een heel aantal traditioneel levende volkeren, die grotendeels dierlijk voedsel aten en geen last hadden van deze modern ziekten.

Onze voorouders hebben overleefd op dierlijk materiaal. Er groeiden geen bloemkolen en sperziebonen in het bos en ook de appels (en ander fruit) zoals wij dat kennen waren er niet. Fruit was klein, vaak een stuk minder zoet en soms vrij bitter, zoals appels. Vlees en/of vis waren de belangrijkste voedselbronnen van de jager-verzamelaar.

Darmproblemen

Uit onderzoek zou blijken dat vezels goed zijn bij alle soorten darmproblemen; van ernstige diarree tot ernstige verstoppingen. En sommige mensen lijken er ook baat bij te hebben. Alleen niet per se altijd op de lange termijn (en dan heb ik het over jaren). Het effect van vezels lijkt in de praktijk bij een bepaalde groep mensen op een gegeven moment “uitgewerkt” te zijn.

Daarnaast is er een groep mensen die een fantastisch ontlastingspatroon heeft op een carnivoor-eetpatroon (alleen dierlijke voeding). Dus op een planten-vezel-loos eetpatroon. Ook hun darmflora doet het er prima op, blijkt uit ontlastingsonderzoeken.

En er is één onderzoek, waaruit blijkt dat vezel-arm eten verstoppingen en bijbehorende klachten volledig kan oplossen. Dat is te weinig om conclusies aan te verbinden, maar staat wel haaks op de huidige vezel “wijsheid”.

Ho KS, Tan CY, Mohd Daud MA, Seow-Choen F. Stopping or reducing dietary fiber intake reduces constipation and its associated symptoms. World J Gastroenterol. 2012;18(33):4593–4596. doi:10.3748/wjg.v18.i33.4593

Dus…wel vezels of geen vezels? Daar is meer onderzoek voor nodig. Maar ga er niet per definitie vanuit dat vezels goed voor je zijn of dat je ze per se nodig.

Tot slot

Loop je al langer met darmproblemen rond, maar lukt het je maar niet om er grip op te krijgen? Ben je er aan toe om het nu eens grondig aan te pakken? Dan help ik je graag. Kijk eens op mijn website voor de mogelijkheden.