PDS lijkt op SIBO, omdat SIBO vaak de belangrijkste onderliggende oorzaak is van het Prikkelbare Darm Syndroom. Mogelijk wel tot in 84% van de gevallen. SIBO zelf heeft vaak verschillende onderliggende oorzaken tegelijk. Die moet je ook min of meer tegelijk aanpakken om resultaten te kunnen boeken. Daarover vertel ik straks meer èn ik geef een praktijkvoorbeeld.

Maar eerst geef ik je uitleg over SIBO.

Wat is SIBO?

SIBO staat voor Small Intestinal Bacterial Overgrowth, oftewel overgroei van darmbacteriën in je dunne darm. Die overgroei kan in de buurt van de aansluiting met je dikke darm zitten (rechtsonder in je buik, bij je blinde darm). Maar in een aantal gevallen ook in je maag en het eerste stukje van je dunne darm.

Symptomen van SIBO kunnen onder andere zijn:

• Diarree en/of verstoppingen
• Opgeblazen gevoel, opgeblazen buik (à la 5-7 maanden zwanger), winderigheid
• Buikpijn en krampen
• Opkomend maagzuur, brandend maagzuur, maagpijn, veel boeren
• Intoleranties, zoals voor lactose, fructose en andere FODMAP’s
• Misselijkheid, gastroparese (vertraagde maaglediging)
• Vitamine B12 tekort, ijzer tekort (bloedarmoede)
• Slechte vertering en problemen met gal en alvleesklier
• Irritatie, milde ontsteking van het maag-darmslijmvlies en lekke darm
• Vermoeidheid (soms zeer ernstige)

Regelmatig komt SIBO voor in combinatie met allerlei ander klachten en ziekten zoals, gewrichtsklachten (waaronder fibromyalgie), eczeem, hoofdpijn of migraine, rusteloze benen, etc.

Als je de diagnose PDS hebt, is de kans groot dat je (onder andere) SIBO hebt.

Wat zijn de onderliggende oorzaken van SIBO?

We weten niet precies waar de overgroei mee begint. Waarschijnlijk kan het op verschillende manieren ontstaan. Als er maar ergens iets in je spijsverterings-systeem en/of darmflora uit balans raakt en dat lang genoeg duurt.

Een paar veelvoorkomende ‘startmomenten’ van PDS klachten en dus SIBO zijn bijvoorbeeld een bacteriële darminfectie (tijdens de vakantie) of na een operatie of andere gebeurtenis waarbij antibiotica wordt ingezet. Daardoor ontstaat een onbalans in darmflora. En van een verstoorde darmflora weten we dat die allerlei andere problemen kan veroorzaken. Zoals het ‘aan’ zetten van lichte ontsteking.

En we weten ook dat de (vermoedelijke) onderliggende oorzaken van SIBO elkaar vaak in stand houden. Het is dan ook zaak om de verschillende onderliggende oorzaken aan te pakken, als je resultaten wil!

Losse middelen helpen bij veel mensen niet of niet voldoende. Zelfs een heel dieet, zoals het laag FODMAP dieet, helpt vaak niet of niet voldoende. Misschien ben je inmiddels flink gefrustreerd. Je hebt zoveel goede dingen geprobeerd en vraagt je af waarom ze bij jou geen effect hebben.

Dat komt omdat de onderliggende problemen van PDS en SIBO met elkaar verbonden zijn en je ze dus allemaal moet aanpakken om echt effect te hebben. Wat je nodig hebt om het op te lossen, leg ik later uit. Maar eerst wat uitleg over een aantal onderliggende problemen.

Wat weten we wel?

1. Gebrek aan maagzuur (ook als je opkomend maagzuur hebt)
   Je maagzuurproductie is essentieel voor een goede vertering. Veel mensen hebben last van opkomend maagzuur. En dat is gek genoeg vaak (niet altijd) een teken van gebrek aan maagzuur. Door te weinig maagzuurproductie, wordt via via je peristaltiek (darmbeweging) niet lekker in gang gezet. Daardoor blijft je eten mogelijk te lang in de dunne darm en verandert ook de zuurgraad van je dunne darm. En onder andere daardoor krijgen de bacteriën mogelijk de kans om met veel te veel tegelijk in je dunne darm te gaan zitten. Laag maagzuur zorgt mogelijk ook voor overgroei van bacteriën en schimmels in de maag. Er is helaas op dit vlak nog weinig onderzoek gedaan.
2. Darmflora uit balans
   Als je darmflora uit balans is, produceert hij meer gifstoffen. En mogelijk spelen die gifstoffen een rol bij het niet lekker meer werken van je maagkleppen en de klep tussen je dunne darm en je dikke darm. Een gezonde darmflora speelt ook een rol in het produceren van de juiste hoeveelheid serotonine. En serotonine speelt weer een rol bij je peristaltiek. Te weinig serotonine geeft kans op verstoppingen, teveel serotonine juist kans op diarree en reflux.
   Er zijn vele oorzaken waardoor je darmflora uit balans kan raken. Denk aan stress, ongezond eten (teveel fabriekseten), antibiotica, de pil, teveel alcohol, pijnstillers, zoetstoffen en bindmiddelen zoals maltodextrine, chemokuur en bestraling, langdurig medicatiegebruik, etc. En als je moeder al een verslechterde darmflora had toen jij geboren werd, heb je pech. Je begint dan al met een zwakkere flora. En die zwakkere darmflora geven we van generatie op generatie nu door. Zorg daarom dat je eerst zo gezond mogelijk bent, voordat je aan kinderen begint. Want hoe zwakker je ‘startflora’, hoe meer kans op gezondheidsproblemen.
3. Teveel bacteriën op de verkeerde plek
   In je dikke darm zitten enorm veel bacteriën. Veel meer dan in je dunne darm. Je dikke darm is gemaakt voor fermentatie van de niet verteerde voeding, zoals vezels. Je goede bacteriën maken daar gebruik van om voor jou allerlei vitaminen en andere belangrijke stoffen voor je te maken. Geniaal!
   Bij fermentatie komen gassen vrij. In je dikke darm is dat geen enkel probleem. Ten minste zolang je flora daar de juiste balans heeft. Zitten er teveel bacteriën in je maag, in het eerste stukje van je dunne darm of in het laatste stuk van je dunne darm, dan heb je een probleem. Je gaat veel meer lucht produceren, gassen. Vandaar het boeren, borrelen, winden laten en die enorme opgeblazen buik.
   Omdat de wand van je dunne darm veel delicater is dan die van je dikke darm, geven die overgroei van bacteriën en die gassen allerlei problemen. Overgroei zorgt voor beschadiging van je darmcellen. En afhankelijk van welke gassen ze produceren, prikkelen ze je darmen juist tot diarree of leggen ze je darmen lam zodat je met verstoppingen zit.
   En tot overmaat van ramp eten ze ook nog bepaalde vitaminen en mineralen op, voordat jij ze op kunt nemen. Zoals bijvoorbeeld je vitamine B12.

Ook al weten we niet de exacte oorzaken van SIBO met de kennis die we wèl hebben kunnen we vaak enorm veel bereiken.

Hoe pak je SIBO aan?

Heb je milde SIBO, dan lost het laag FODMAP dieet het misschien op. Maar langdurig geen FODMAP’s eten uit groenten en fruit is waarschijnlijk niet goed voor je flora in je dikke darm. Zij leven namelijk deels van je FODMAP’s.

Het laag FODMAP dieet doet verder niks actiefs aan het herstel van maagzuurproductie, peristaltiek en het in balans brengen van je darmflora.

Daarom zie je dat het laag FODMAP dieet voor een deel van de mensen met PDS-klachten, deels, tijdelijk of zelfs helemaal niet werkt. Of dat ze daarna zelfs nog minder kunnen verdragen dan daarvoor.

Grondige aanpak is nodig

Om SIBO een probleem is met verschillende onderliggende oorzaken, die elkaar ook nog eens in stand houden, is het belangrijk om het grondig aan te pakken. Je hebt een plan nodig dat zoveel mogelijk van de (bekende) onderliggende oorzaken aanpakt. Je moet aan de slag met je voeding, je vertering, je darmflora en je peristaltiek.

Maagzuur op peil brengen

Om te beginnen is het noodzakelijk om maagzuur op peil brengen, als dat niet voldoende is. Maar dat kan ingewikkeld zijn. Vaak lopen mensen al lang met klachten rond en kan de binnenkant van je maag al geïrriteerd zijn Vooral als je medicijnen slikt en/of langere tijd (langer dan 6-8 weken) maagzuurremmers gebruikt.

Dus niet iedereen kan zomaar tijdelijk extra maagzuur in de vorm van Betaine HCL bijslikken om je eten weer goed te verteren en je maagzuurproductie goed op gang te krijgen. Betaine HCL is dan veel te scherp en irriterend. Je zult dan eerst met mildere middelen aan de slag moeten, zoals kippen- of runderbouillon, zoethout, gefermenteerde groenten (zuurkool), Iberogast, etc.

Vooral als je een ‘…prazol’ gebruikt als maagzuurremmer (ook wel maagbeschermer genoemd) kan het een lang proces worden om je maagzuurproductie en je vertering te optimaliseren.

Die ‘…prazolen’ blokkeren zo goed als je hele maagzuurproductie. Als je stopt met zo’n ‘…prazol’ schiet je maag in de stress. Hij wordt wakker uit zijn kunstmatige coma en gaat vaak veel te veel maagzuur produceren (rebound-effect). En omdat je maagwand dan vaak veel gevoeliger/zwakker is geworden, kun je last krijgen van je eigen maagzuur.

Het is dan aan raden om ‘…prazol’ langzaam af te bouwen en ondertussen te werken aan het versterken van je maagslijmvlies. Zelfgetrokken kippen- of runderbouillon bijvoorbeeld helpt maagwand herstellen en stimuleert op een milde manier je maagzuur-aanmaak.

Medicijnen + maagzuurremmer = eerst arts om advies vragen

En als je voor je medicijnen een maagzuurremmer (ook wel maagbeschermer genoemd) moet slikken, dan is het helemaal zoeken naar de juiste oplossing, in samenspraak met je arts. Want die medicatie kan je maagwand beschadigen.

Maar misschien is er andere medicatie of een andere oplossing. Het is wel belangrijk om er iets aan te doen. Want als je je eten niet goed verteert en bepaalde vitaminen en mineralen, zoals B12 en zink, niet meer goed opneemt, gaat je lichaam op termijn alleen maar verder achteruit.

Darm-herstellend eetpatroon lager in koolhydraten

Om te beginnen heb je tijdelijk (enkele maanden of langer) een darm-herstellend eetpatroon nodig dat laag in koolhydraten is. Lager in koolhydraten om je darmen rust te geven van koolhydraatvertering als je darmcellen beschadigd zijn. En darm-herstellend, omdat je voedingsstoffen nodig hebt om je darmcellen en de slijmlaag die daarop zit te herstellen.

In mijn praktijk gebruik ik daar het GAPS dieet voor. Het is niet alleen lager in koolhydraten, maar werkt meteen aan het herstel van je darmcellen, je vertering, intoleranties, maagzuur-problemen en darmflora.

Hoe laag in koolhydraten, welke koolhydraten en hoe lang je dat het beste aan kunt houden is per persoon verschillend. Er zijn omstandigheden waarin het beter is om niet heel lang heel erg weinig koolhydraten te eten. Dan kun je kijken waar voor jou de ‘voldoende-grens’. Vaak is dat niet eens zo heel veel meer en eigenlijk altijd een stuk minder dan je binnen het ‘standaard Nederlandse eetpatroon’ gewend was.

Begin het GAPS dieet met de laag FODMAP groenten en het laag FODMAP fruit (groene lijst). Als je darmen in de loop van de tijd herstellen kun je testen of je inmiddels tegen voeding kunt die wat hoger in de FODMAP’s zit. Uiteindelijk is het doel dat je darmcellen en darmflora zodanig herstellen dat je ook gewoon weer voeding met FODMAP’s kunt eten.

De volgende stap is aan de slag gaan met die overgroei aan bacteriën.

Natuurlijke antibiotica en natuurlijke antischimmel middelen

Overgroei kan vooral uit bacteriën bestaan, maar ook grotendeels uit schimmels. Dan heet het Small Intestinal Fungus Overgrowth, oftewel SIFO. Reguliere antibiotica doen niks tegen schimmels, ze geven schimmels juist meer kans om te floreren. Je hebt voor schimmels een anti-schimmelmiddel nodig.

Reguliere antibiotica helpt vaak wel tegen SIBO. Maar als je verder niks aan je voeding, je vertering, jedarmfloar en je peristaltiek doet komt het vaak weer terug. Soms hardnekkiger dan ooit. Dat komt omdat je met reguliere antibiotica ook je goede flora verzwakt. En als je dan je eetpatroon niet aanpast, je goede flora niet ondersteunt en de andere meewerkende oorzaken niet aanpakt, dan wordt de situatie alleen maar erger.

Natuurlijke antibiotica/antischimmel middelen kunnen een stuk milder zijn voor je goede flora dan reguliere antibiotica. Maar niet minder effectief als het gaat om de aanpak van SIBO. Denk bij natuurlijke antibiotica bijvoorbeeld aan allicine (uit knoflook), gember, kaneel en kokosolie. Zij zijn effectief als je ze op de juiste manier en lang genoeg inzet, maar mild voor je darmcellen en darmflora.

Oregano-olie is bijvoorbeeld een stuk agressiever. Dus dat zet ik liever in als andere middelen niet voldoende helpen. Oregano helpt ook deels je goede flora om zeep. Iets wat ‘natuurlijk’ is, is niet per se onschuldig of ongevaarlijk, het kan ook schadelijk zijn. Vaak vooral bij (extra) hoge doseringen en bij langdurig gebruik. Kort gebruik kan meestal geen kwaad, maar hoe zwakker je flora, hoe voorzichtiger je beter kunt zijn.

Ondertussen wil je je goede flora juist ondersteunen om zijn plek weer in te nemen. Normaal houdt goede flora, de mindere flora onder controle. Dus hoe beter je goede flora floreert, hoe minder kans op allerlei problemen in je darmen.

Probiotica en probiotische voeding

Gezonde darmcellen zijn afhankelijk van een gezonde darmflora. Je darmcellen vernieuwen zich constant. Ze leven maar een aantal dagen, moeten hard werken en sterven dan af. Om steeds gezonde darmcellen aan te kunnen maken, heb je gezonde darmflora nodig om de aanmaak van nieuwe darmcellen goed te laten verlopen.

Gebruik probiotica en probiotische voeding (kefir, kombucha, rauwe zuurkool en andere gefermenteerde groenten, etc.) om je darmflora te helpen weer in balans te komen. Zij helpen eventuele slechte bacteriën om zeep te brengen, zodat je dunne darmflora weer in balans kan komen. Ze zorgen ook voor de goede zuurtegraad waar je eigen goede bacteriën in floreren. En ze helpen het aanmaken van gezonde darmcellen.

Soms is het eerst nodig om een natuurlijke antibiotica/antischimmel-kuur te doen, voordat je met probiotica begint. Sommige mensen met SIBO krijgen last van probiotica als ze eerst daarmee beginnen. Er is geen one-size-fits-all methode, je zult ‘m altijd aan moeten passen op hoe jouw lichaam reageert.

Tip: neem als je PDS/SIBO hebt in eerste instantie geen probiotica met PREbiotica. PREbiotica bestaat vaak uit FODMAP’s. Je kunt er gruwelijk buikpijn van krijgen op het moment dat je nog teveel bacteriën in je dunne darm hebt zitten. PREbiotica zijn wel erg gezond voor je dikke darm! Als je dunne darm beter in balans is, kun je heel rustig PREbiotica of probiotica met PREbiotica toevoegen.

Als laatste nog iets over de ‘uitknijp-beweging’ van je darmen.

Stimuleren van peristaltiek met bijvoorbeeld Iberogast

Naast de gewone knijp- en kneedbewegingen van je darmen heb je ook een aantal keren per dag een flinke uitknijp- en doorschuifbeweging (Migrerend Motor Complex). Dan knijpen je darmen zichzelf ‘uit’, zoals je zo’n zakje mayonaise in een restaurant tussen je vingers leeg knijpt.

Bij mensen met SIBO werkt die uitknijp-beweging vaak niet lekker meer. Iberogast is een prokineticum en ondersteunt die uitknijp-beweging, zodat voeding in het juiste tempo door je darmen heen gaat en het niet te lang op één plek blijft hangen. Gember is ook een prokineticum, maar heeft een mildere werking. Het is belangrijk om een prokineticum in te zetten en je darmen op gang te houden om herhaling van SIBO te voorkomen.

Herstel heeft tijd nodig

Ga je aan de slag met je darmen en darmflora, dan heb je niet van de ene op de andere dag weer perfecte darmcellen. Daar gaat tijd overheen. De eerste keer krijg misschien iets betere darmcellen, een aantal dagen later weer wat betere. En zo verder. Hetzelfde geldt voor je darmflora en peristaltiek. Herstel heeft tijd nodig.

Hieronder vind je een praktijkvoorbeeld van een klant met typische PDS klachten. Het doel van de aanpak is echt herstel, niet alleen klachten/symptoom-bestrijding. Het streven is altijd dat je zoveel mogelijk weer zonder problemen kunt eten en zoveel mogelijk van je andere lichamelijke klachten voorgoed verdwijnen.

Praktijkvoorbeeld begeleidingstraject PDS/SIBO

Jonge vrouw, begin dertig, leidinggevende functie, diagnose PDS in 2009 na onderzoeken en endoscopie. Haar klachten waren onder andere wisselende ontlasting, opgeblazen buik, buikpijn, niet goed verteerde en stinkende ontlasting, vermoeidheid, dagelijkse hoofdpijn, ziek worden (overgeven en diarree) na eten van knoflook of uien. Ze had al van alles geprobeerd, zoals voeding aanpassen (Voedselzandloper), vezels, probiotica en ook het laag FODMAP dieet. De probiotica hielpen een aantal maanden en daarna niet meer. Van het laag FODMAP dieet werd ze niet veel wijzer. Klachten werden alleen maar erger.

Na de intake en het startadvies is ze begonnen met de laag FODMAP versie van het GAPS dieet. Eerst het eliminatiedieet om te checken of er intoleranties zijn en hoe de vertering is. Later ‘volledig’ GAPS. Ze kon in haar geval zonder probleem gefermenteerde groenten en kefir toevoegen aan haar eetpatroon, maar ontdekte dat ze heel slecht verschillende soorten koolhydraten verteerde. Vooral voeding waar fructose en fructo-oligosacchariden (FOS, fructanen, inuline) in zitten, een aantal van de bekende FODMAP’s. Denk aan agave, verschillende soorten fruit, uien, knoflook en tarwe. Haar ontlasting verbeterde en haar vermoeidheid verdween. Na het eliminatie-dieet, deed ze een natuurlijke antibiotica-kuur. Daarna verbeterde haar koolhydraatvertering, maar nog niet voldoende. Dus herhaalde ze de kuur na een pauze van een aantal weken nog een keer.

Inmiddels kan ze zonder problemen uien en knoflook eten. Voorheen werd ze daar erg ziek van (overgeven en diarree tegelijk). Haar buikklachten zijn weg. Ze heeft meer dan voldoende energie om te werken èn te sporten. Ook andere klachten zoals haar hoofdpijn verdwenen en haar PMS werd een stuk minder. Haar koolhydraat-vertering is enorm verbeterd. Alleen als ze teveel witbrood en geraffineerde suikers eet merkt ze het aan haar darmen. Maar niet meer zo erg als vóór het traject en ze herstelt nu veel sneller. Uit eten gaan is geen probleem meer.

Waarom werkte deze aanpak nu wel?

In grote lijnen omdat ze èn de overgroei aan bacteriën heeft aangepakt èn haar darmflora beter in balans heeft weten te brengen èn haar darmcellen heeft ondersteunt om weer goed te gaan functioneren.

Dit traject, deze mate van herstel duurde in haar geval zo’n 6 maanden. Herstel van darmcellen en beter in balans komen van darmflora heeft tijd nodig heeft. Bij de één gaat dat wat sneller, de ander heeft wat langere tijd nodig om dezelfde resultaten te bereiken.

Zelf zegt ze: “Ik kan het iedereen met PDS aanraden. Ik zag er best tegenop om met het GAPS dieet te beginnen en je moet er ook best wat voor doen. Maar ik gun anderen zo, wat ik nu ervaar. Ik heb me in jaren niet zó goed gevoeld. Ik ben heel blij dat ik deze stap gezet heb.”

Begeleiding

Wil je graag begeleiding bij het oplossen van jouw gezondheidspuzzel? Kijk dan eens bij begeleiding.