!! Dit artikel is aan een update toe. Het is 4 jaar geleden geschreven en inmiddels is er meer inzicht. Het lijkt erop dat er een spectrum aan histamineproblemen is, waarbij combinaties mogelijk zijn. Ook lijkt men het steeds meer eens te worden over de benaming en classificering. Ik verwacht in Q1 van 2024 toe te komen aan het schrijven van nieuwe artikelen over histamineproblematiek.

Soms is het handig om ergens een label op te plakken en soms ook niet. Dan zorgt het alleen maar voor meer verwarring. En met histamine-intolerantie is dat niet anders. Het kan eindelijk duidelijkheid geven, maar vaak zorgt het ook voor verwarring.

Dat komt onder andere doordat het histamine-intolerantie-onderzoek vrij nieuw en nog voortdurend in beweging is. Was eerst het idee dat je een tekort zou hebben aan het enzym Diamine Oxidase (DAO), staat dat nu weer op losse schroeven. En in de praktijk blijkt bijvoorbeeld dat het histamine-arme eetpatroon bij een groot aantal mensen nauwelijks helpt. Het is een puzzel, waarbij een paar hoekjes en randstukjes gelegd zijn, maar waar we nog lang niet uit zijn.

En dan nog de termen die gebruikt worden. Wat is wat? De term histamine-intolerantie wordt volgens mij te pas en te onpas gebruikt. Daarnaast heb je ‘mastocytose’ en een verhoogd histamine-gehalte. Wat is wat? Ik zal het proberen zo kort maar duidelijk mogelijk te omschrijven:

1. Mastocytose

Mastocytose is een zeldzame genetische afwijking, waardoor je teveel mastcellen (in NL wel mestcellen genoemd) hebt. Histamine zit in die mastcellen. In dit artikel ga ik niet verder in op mastocytose.

2. MCAS, histamine-intolerantie

MCAS staat voor Mast Cell Activation Syndrome, in de volksmond wel histamine-intolerantie genoemd. Deze mensen hebben normale hoeveelheden mastcellen, alleen reageren die cellen hysterisch. Ze staan veel te gevoelig afgesteld en geven onnodig en teveel histamine af.

Diagnose is lastig, omdat er (nog) geen specifieke test voor is. Diagnose gebeurt daarom op basis van 3 criteria:

1. Kenmerken van herhalende/chronische mastcell-activering, die zich laat zien in een aantal van de volgende klachten: buikpijn, diarree, het rood en warm worden van de huid, huiduitslag, jeuk, verstopte neus, hoesten, benauwdheid, piepende ademhaling en duizeligheid.
2. Bewijs uit bloedonderzoek dat mastcellen geactiveerd zijn.
3. Verbetering van klachten bij gebruik van anti-histamine of andere medicatie die de histamine-reactie vermindert. 

3. Een verhoogd histamine-gehalte

Je kunt, in ontlasting, het histaminegehalte meten. Een ontlastingstest zegt helaas weinig. Er is geen verband tussen een hoog histamine-gehalte in de ontlasting en het wel of geen last hebben van histamine-rijke voeding. Je kunt bijvoorbeeld ook veel histamine producerende bacteriën hebben, zonder noemenswaardige klachten. Een verhoogd histaminegehalte in je ontlasting wil nog niet zeggen dat je histamine-intolerantie/MCAS hebt.

Dan zijn er andere testmethoden (met een apparaat) die met regelmaat in het niet-reguliere circuit worden gebruikt. Als het je helpt om beter te worden, prima. Maar hang er niet teveel aan op. Mijn ervaring met klanten is dat wat zo’n meetapparaat zegt met regelmaat niet klopt met de werkelijkheid. Zowel niet met hun eigen ervaring als met laboratoriumuitslagen. Dus check de uitslagen altijd met wat je in de praktijk ervaart en laat eventueel op bepaalde punten nog laboratoriumtesten uitvoeren.

Al hebben veel laboratoriumtesten ook een beperkte waarde, maar dat is een onderwerp voor een ander artikel.

Hier gaat het mis…

Zowel een deel van de behandelaars, als hun klanten, denken bij een verhoogd histamine-gehalte in de ontlasting (of andere test), bewust of onbewust, dat er sprake is van histamine-intolerantie. Dat kan. Dan zou je verder moeten zoeken met behulp van de criteria genoemd bij punt 2. Maar het hoeft niet.

Ik heb af en toe mensen aan de lijn die op basis van deze tests vermoeden dat ze histamine-intolerant zijn. Door wat ze gelezen hebben op internet of wat ze van een therapeut hebben meegekregen. Als ik dan wat doorvraag, hebben ze vaak niet de typische MCAS-klachten èn kunnen ze vaak prima bepaalde voeding, zeer hoog in histamine, prima verdragen. Meestal is er dan wel een andere verklaring voor hun klachten en waarom ze op bepaalde voeding reageren die toevallig ook hoog in histamine is.

En wees blij dat je het niet hebt!

MCAS is echt geen pretje! En van wat ik zie bij klanten, is de weg naar herstel vaak lang.

Verschil met allergie

Typerend voor MCAS/histamine-intolerantie is dat de klachten heel erg lijken op een allergische reactie. Ja, dat klopt, bij een allergische reactie, zoals bij hooikoorts of een notenallergie, komt histamine vrij. Maar als je hooikoorts hebt (of een andere allergie), wil dat nog niet zeggen dat je histamine-intolerantie/MCAS hebt. Ik ken genoeg mensen die flinke hooikoortsklachten hebben, waarbij rode wijn en oude kaas, histamine-rijke producten, geen enkel probleem zijn.

Bij histamine-intolerantie/MCAS zie je niet een duidelijke IgE-immuunreactie, zoals bij een allergie. Daarom lukt het ook niet om je ‘allergische’ reactie aan een specifiek voedingsmiddel (of andere trigger) te koppelen.

Wat is histamine?

Histamine hoort in je lichaam. Je hebt het nodig. Je maakt het zelf aan. Histamine is goed. Histamine is betrokken bij veel belangrijke lichaamsprocessen. Denk aan het regelen van je slaap-waak-ritme, het vrijkomen van maagzuur bij een maaltijd en erecties. En het speelt een rol in immuunreacties, zoals bij allergieën.

Waar zit die histamine?

Histamine zit in mastcellen (in het Nederlands ook wel mestcellen genoemd). Dit zijn cellen die onderdeel zijn van het immuunsysteem. Die mastcellen zitten vooral op plekken waar je lichaam contact heeft met de buitenwereld (zoals darmen en huid) en in de buurt van bloedbanen.

De stof histamine is de NIET oorzaak van je klachten

Ja, de histamine geeft wel de klachten. Maar histamine is niet de oorzaak van het probleem. Histamine is een signaal dat er iets mis is. Net als bloed wat uit je lichaam loopt een signaal is dat je een wond hebt. Bloed zelf is niet de oorzaak van de wond.

En net als bloed niet de oorzaak is van de wond, is histamine niet de oorzaak van histamine-intolerantie. En histamine zelf is dus ook niet de oorzaak van je allergie of hooikoorts.

Hoe kom je aan hysterische mastcellen?

De vraag is nu: hoe komt het dat die mast cellen zo hysterisch reageren bij sommige mensen? Waarom gedragen ze zich niet? Want dat is het probleem bij MCAS, je mastcellen reageren veel te gevoelig. En hoe heb je dat voor elkaar gekregen? Wat is er allemaal gebeurt in je leven dat ze zo hysterisch zijn geworden? Want (voor zover we nu weten) ontwikkelt bij de meeste mensen MCAS zich pas in de loop van hun leven.

Onderzoek nog in de kinderschoenen

Onderzoek naar histamine-intolerantie staat nog in de kinderschoenen. In de afgelopen 5 jaar zijn de ideeën over histamine-intolerantie sterk veranderd. Was het eerst het idee dat je een tekort zou hebben aan het enzym Diamine Oxidase (DAO), staat dat nu op losse schroeven. Het lijkt er meer op dat een heel pakket aan onderliggende problemen ervoor kan zorgen dat je hysterische mastcellen ontwikkelt.

Waar kun je dan zoal aan denken?

1. Stress, trauma, mindset, te weinig slapen en geen rust nemen

Stress verandert je biochemie, je darmflora en daarmee ook hoe je immuunsysteem reageert. Als je lange tijd in een ‘fight, flight or freeze’-situatie zit, kan dat langdurige biochemische onbalans veroorzaken. Dat is mogelijk één van de redenen, waardoor je mastcellen zich hysterisch kunnen gaan gedragen.

De redenen zijn legio. Je kunt gewoon een vol en leuk leven hebben en dan een aantal pittige gebeurtenissen moeten verwerken. Als je dan doorgaat zoals je deed en geen rust en tijd neemt om dingen te verwerken, kan dat de genadeklap zijn. Andere mogelijkheden zijn perfectionisme, jeugdtrauma, mindset, niet voldoende slapen, niet ontspannen, etc.

Deze stressfactoren kunnen weer beïnvloed worden door de andere factoren. Zo kan bijvoorbeeld een goed gevoed persoon, beter stress incasseren dan iemand met voedingstekorten.

2. Bloedsuikerproblemen

Er zijn wat connecties gevonden tussen diabetes type 2 en histamine-problemen. Maar voordat je echt diabetes type 2 krijgt, is dit proces al vaak meer dan 10 jaar aan de gang. Dus het zou mij niks verbazen als teveel koolhydraten eten ook één van de factoren kan zijn die de regulering van je mestcellen uit balans schopt. Bloedsuiker en insuline-problemen worden inmiddels in verband gebracht met een enorme lijst klachten en ziekten.

3. Hormonen kunnen een trigger zijn

Onbalans in oestrogeen ten opzichte van je progesteron kan een trigger zijn. Oestrogeen maakt histamine vrij en progesteron werkt als anti-histamine. Dat zou kunnen verklaren waarom sommige vrouwen met histamine-intolerantie in de week voor hun menstruatie meer klachten krijgen.

Het is dus geen oorzaak, maar kan een trigger zijn. Je kunt ook andere klachten krijgen van hormonen die uit balans zijn, dat is niet per se histamine-intolerantie.

4. Darmflora, verteringsproblemen, lekke darm en voedselintoleranties

Het is heel druk in je darmen. Je darmen zijn een regelcentrum waar constant informatie uitgewisseld wordt tussen je zenuwstelsel, immuunsysteem, darmflora en andere regelsystemen. Problemen in die darmen kunnen dus allemaal meewerken aan het verstoren van je histamine-huishouding. Zo kan bijvoorbeeld je darmflora zodanig uit balans zijn dat je teveel bacteriën hebt die veel histamine (en andere aminen) produceren.

5. Toxische belasting en niet optimale lever-gal-functie

Als je lever en gal niet lekker werken, werken andere systemen niet goed. Afvalstoffen van je normale stofwisseling en gifstoffen van buitenaf (denk aan uitlaatgassen, pesticiden, resten van medicatie en anticonceptie, stoffen uit plastic, geurkaarsen en andere geurproducten, teflon, schoonmaakproducten, verzorgingsproducten en make-up, etc.) blijven dan rondhangen en blokkeren dan vaak de werking van je systemen. Ook je histamine-systeem heeft daar mogelijk onder te lijden.

6. Gebrek aan voedingsstoffen

Een goed gevoed lichaam kan al zijn processen goed uitvoeren. In tijden van stress, gebruik van medicatie en vele andere situaties heb je meer vitaminen, mineralen, goede vetten en eiwitten nodig dan normaal. De kwaliteit van de voeding die je eet, wordt dan nog belangrijker. O.a. B6 (vlees, eidooiers en vette vis) en een goede koper- en zinkbalans zijn nodig om histamine goed af te breken.

7. Histamine in voeding als trigger

Bij sommige mensen met MCAS is voeding hoog in histamine een duidelijke trigger voor hun klachten. Voor hen werkt een histamine-arm eetpatroon prima om de klachten te verminderen. Bij anderen werkt het niet of nauwelijks. Dus histaminerijke voeding is niet per se de trigger voor histamine-intolerantie klachten en zeker niet de oorzaak.

8. Genetische aanleg is maar een klein stukje van het probleem, als het al een probleem is…

Bij sommige mensen zorgt hun genetische blauwdruk ervoor dat ze wat minder efficiënt zijn in het afbreken van histamine. Het gaat om SNP’s (Single Nucleotide Polymorphism), genetische variaties in de aanmaak van bepaalde stoffen, zoals DAO en HNMT. Ik ga dit nu verder niet uitleggen in dit artikel. Wil je daar meer over weten, lees dan eens het boek van Ben Lynch ‘Dirty Genes’ (Nederlandse versie).

Belangrijk om te weten is dat hoe langer ze onderzoek doen naar deze SNP’s, hoe meer ook duidelijk wordt dat ze maar een hele kleine invloed hebben. Ook als het gaat om histamine-intolerantie.

Voeding, leefstijl (stress, slapen, bewegen, roken, drugsgebruik, overmatig drinken, etc.) gifstoffen, etc. hebben een veel grotere invloed. Mensen kunnen namelijk een hele lijst “problematische” SNP’s hebben en toch knetter-gezond zijn en geen enkele klacht hebben.

De mogelijke oplossingen

Er is geen ‘one size fits all’. Je moet dus met de kennis die er is een weg zoeken, die voor jou werkt. Verder moet er nog veel en veel meer onderzoek gedaan worden om goed te begrijpen hoe de histamine-problemen in elkaar zitten.

1. Korte termijn en noodgevallen: antihistamine-medicatie

Probleem met antihistamine-medicatie is, dat ze in de loop van de tijd vaak minder effect hebben. Dus niet geschikt zijn als lange termijn-oplossing. Bovendien doe je niks aan de onderliggende oorzaken. Dus houd je het ziekteproces in stand.

2. Extra DAO-enzym slikken om je te helpen bij de afbraak van histamine

De meeste van mijn klanten met histamine-intolerantie kunnen niet tegen dit supplement. Ze krijgen er klachten van. Bij anderen verandert er niks. Mogelijk zet het weinig zoden aan de dijk voor de meesten, omdat de SNP’s niet zoveel invloed blijken te hebben op ziekte en klachten, als eerder wel gedacht.

3. Stress-reductie

Deze is enorm belangrijk!!! En voor velen ook de moeilijkste. Je zenuwstelsel kalmeren is essentieel.

4. Bloedsuiker stabiliseren

Stop met suiker, ga (een stuk) minder koolhydraten eten dan je gewend bent. En bouw tussendoortjes af (lees meer hierover in mijn eerder verschenen blog). Sla, als je gewicht en gezondheid het toelaten af en toe je ontbijt over of ontbijt wat later. Dit geeft niet alleen je bloedsuikersysteem, maar ook je andere systemen langer rusttijd.

5. Verteringsproblemen en floraproblemen oplossen

Vaak helpt een laag koolhydraten eetpatroon, in combinatie met stoppen met pakjes en zakjes en andere fabrieksrommeleten, al enorm. Daarnaast heb je diëten die speciaal ontwikkeld zijn voor darmproblemen, zoals het GAPS dieet waar ik in mijn praktijk mee werk. Die diëten zijn aan te passen naar een histamine-arme versie.

6. Detoxproblemen oplossen

Voor ontgiften heb je veel voedingsstoffen nodig. O.a. ook choline uit eidooiers en lever en het aminozuurglycine uit vlees. Daarnaast raakt je lever verstopt door suiker en koolhydraten (vooral door fructose) en een vetarm eetpatroon. Vetarm zorgt voor een slechte galwerking en je gal is een belangrijke manier om afvalstoffen kwijt te raken.

7. Je lichaam voeden, zodat het zelf kan herstellen

Eet ‘echt’ eten, geen pakjes, zakjes en suiker meer. Minder koolhydraten. Stop met omega-6 olie en producten daarvan (denk aan zonnebloemolie, sojaolie, maisolie, al die zogenaamd “gezonde” oliën en de margarine, frituurolie en bak-en braad producten die daarvan gemaakt zijn).

Eet ghee, roomboter, reuzel, rundervet, kokosolie, olijfolie, etc. En wees niet bang voor vlees en eieren. Geef je lichaam om de rust, ontspanning en beweging die het nodig heeft en aan kan.

Histamine-arm eten, als het al helpt, is maar een klein stukje van de oplossing. Wat je wel of niet kunt verdragen is verschillend. Het is puzzelen om een goed startpunt te vinden. In de loop van de maanden, als je stap voor stap herstelt, kun je vaak weer voeding toevoegen die je eerst niet kon verdragen.

Het is een puzzel! Zoek je eigen weg, zoek oplossingen die bij jou passen!

PS: Je vindt op internet de nodige informatie over histamine-arm eten, die elkaar tegenspreekt. Dit is de beste, meest gedetailleerde histamine-lijst (in het Engels) die ik ken is (laat het me weten als je een betere kent…).